تعریف عقد (قرض ، رهن و اجاره)
مقاله
تعریف عقد (قرض ، رهن و اجاره)
تعریف قرض : قرض درلغت به معنای بریدن است از این رو به قیچی مقراض گویند ، بریدن بخشی از مال و واگذاری به دیگری با گرفتن ضمانت
از پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم روایت شده : هرکس به برادر مسلمان خود قرض بدهد مال او زیاد می شود وملائکه بر او رحمت می فرستند .
تعریف عقد : ( قرض ، رهن و اجاره )
قرض : قرض دهنده مال خود را دراختیار قرض گیرنده میگذارد که در آن تملک کند واستفاده ببرد وعند المطالبه یا در موعد مقرر عین یا مثل مال یا قیمت آن را به قرض دهنده برگرداند
رهن : مال خود را نزد طلب کار میگذارد که اگر نتوانست طلب طلبکار را بدهد طلبکار بتواند از ان مال طلبش را وصول نماید واگر رهن گیرنده بخواهد از مال مورد رهن استفاده نماید بایستی قرارداد اجاره ببندد به همین دلیل قرارداد رهن واجاره تنظیم می نمایند.
تعریف دیگر قرض قابل تملک ویا قابل مصرف تام و تمام دارد به شرط آنکه در موعد مقرر ومعین معادل آن بازگردانده شود، لازم نیست عین قرض باز پس داده شود در امانت بازگردان عین امانت الزامی است به طور مثال در معامله قرض کالاهایی مانند گندم جو برنج و سایر کالاهای خوراکی که جنبه معرفی داردو همچنین وجوه نقد پول کاغذی لازم نیست عین پول باهمان شماره سریال باز پس داده شود بلکه معادل پول رایج بایستی باز پرداخت شود.
در مورد املاک ثابت و کالاهای سرمایه ای و استفاده از آن دوام دارد عرف تمایل دارد از سایر عقود مانند اجاره ،عاریه ،مزارعه و مضاربه استفاده نمایند.
قرض الحسنه و آثار اقتصادی و اجتماعی آن:
*موجب کاهش فاصله غنی از فقیر
*موجب توسعه و تحول و رشد اقتصادی
*موجب اشتغال زائی
*تمرکز پس اندازهای خرد در جهت تولید واستفاده از کالاهای اساسی و سرمایه ای
*کاهش مخاطرات عدم فروش محصولات مصرفی
خداوند در سوره‌ی فجر می فرماید :
عده‌ای می‌گویند: چرا وضع ما بد شد؟ : «وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهانَنِ»(فجر/16) در حقیقت آنان از خداوند گله دارند و بیان می کنند که ،خدا برای ما كم گذاشته است. خداوند می فرماید : نه ! خدا كم نگذاشته است :«كَلاَّ بَلْ لا تُكْرِمُونَ الْیَتیمَ»(فجر/17) این خود شما هستید که با اعمالتان ، با بی توجهی کردن به ایتام ومحرومین راه های جذب رزق و روزی و موهبت های خداوند را بر روی خود بسته اید.
برگرفته از آیات قرآن
تعریف قرض الحسنه :
قرض واژه‌ای عربی و معادل فارسی آن وام است، با وجود اینکه واژه قرض معادل فارسی دارد، اما در زبان فارسی کمتر معادل آن استعمال می‌شود و بیشتر واژه قرض مشهور است .
واژه قرض از نظر لغوی به معنای قطع کردن و بریدن است و به قیچی هم از این نظر که چیزی را قطع می‌کند و می‌برد مقراض می‌گویند.
وجه تسمیه این واژه به قرض، این است که آدمی با قرض، مقدار مالی از خود جدا می‌کند. در قرآن کریم ، همه جا کلمه قرض با صفت ((حسنه)) و به صورت (( قرضاً حسناَ )) آمده است.
در قرآن کریم، قرض در ردیف مسائلی چون صدقه، انفاق، زکات و نماز آمده است و این تعبیر حاکی از اهمیت آن است.
همان طور که نماز با تعالی روح و رشد عبودیت، موجب ارتباط به مبدأ هستی است و به جا آوردن آن موجب دوری از مفاسد اخلاقی و اجتماعی می‌گردد، قرض و صدقه و انفاق و زکات هم موجب تقرب به خداوند عالم می‌شود .
در سوره توبه خداوند می‌فرماید :
ای پیامبر، از اموال مردم زکات بگیر که با گرفتن زکات از آنان، پاکشان می‌سازی و آنان را رشدی نیکو می‌دهی (1)[1]
الَّذِي يُؤْتِي مَالَهُ يَتَزَكَّىٰ سوره لیل آیه 18 (آن کس که مال خود را در راه خدا میبخشد تا پاک شود).
همچنین صدقه و زکات و انفاق، چه واجب و چه مستحب تعالی بخش روح و اوج ارتباط انسان با خداوند است. علاوه بر این در جامعه تعدیل ثروت و توازن اجتماعی را به بار می‌آورد. بحث از قرض در قرآن در پنج سوره آمده است : بقره، مائده، حدید، تغابن و مزمل و در مجموع در دوازده آیه بحث از قرض شده و در همه موارد (( قرضاَ حسناَ )) آمده است.
در دوره جاهلیت، در جزیرة العرب، قرض در میان مردم معمول بوده است اما فردی که به دیگری قرض می‌داد معمولاً از مقروض، طلب بیشتری می‌کرد و یا اینکه بر او منت می‌نهاد یا از او هدیه می‌گرفت و یا افراد مقروض را برده و بنده خود می‌دانست.
اما قرآن کریم با آوردن صفت (( حسنه )) آن سیستم قرض را رد کرد و کیفیت آن را به گونه‌ای دیگر بیان داشت.
در ذیل به کیفیت پرداخت قرض الحسنه و اصول و شرایط آن بر اساس آیات خواهیم پرداخت.
قرض باید بدون منت و اذیت باشد
" ای کسانی که ایمان آورده‌اید، صدقه‌های خود را با منت نهادن و آزار رساندن تباه نکنید[2] "
- قرض باید از اموال خوب و حلال باشد
"ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از چیزهای مرغوبی که به دست آورده‌اید و آنچه از زمین برای شما برآورده‌ایم انفاق کنید[3] "
- قرض باید با نیت پاک و خلوص، برای نزدیکی به خداوند متعال باشد، زیرا در قرآن قرض در ردیف نماز و زکات آمده است.
" نماز را برپا دارید و زکات اموالتان را بپردازید و با انفاق در راه خدا به خدا وامی نیکو دهید[4] "
- قرض باید بدون نفع و سود باشد، زیرا در غیر این صورت، قرض الحسنه نخواهد بود و قرض ربوی قلمداد خواهد شد و ربا و قرض با یکدگیر به ارزشی منافات دارند .
اگر آیات مربوط به قرض در قرآن با آیات مربوط به ربا مقایسه شود، تفاوت این دو با یکدیگر را بدست می آوریم. در آیات ربا، گیرندگان و دهندگان ربا تهدید و توصیف به " عذابٌ الیم" و "اولئک اصحاب النار هم فیها خالدون" شده اند .
اما در آیات مربوط به قرض آمده است " اجرٌ کریمً " و " ولادخلنکم جنات تجری من تحتها الانهار ".
مختصرا اینکه در آیات مربوط به ربا ، توبیخ و تهدید است و در آیات مربوط به قرض، تشویق وترغیب.
گردآورنده: هادی احمدی
منابع :
- قرض الحسنه ، محمد حسین ابراهیمی
- قرض و قرض الحسنه ( جایگاه در قرآن ، حدیث و فرهنگ جاری جامعه ) ، جواد بیک محمدی
[1] ) آیه 103
[2] ) سوره بقره ، آیه 264
[3]) سوره بقره ، آیه 267
[4] ) سوره مزمل ، آیه 20